Украина өз тәуелсіздігінің бүкіл кезеңінде дерлік жемқорлық пен рейдерлік әрекеттерден зардап шекті. Десек те, жемқор шенеуніктердің, тәртіп сақшылары рейдерлердің өз әрекеттерін жазасыз жүзеге асыруына жол беріп отырғанымен, оларға қарсылық білдіріп жатқандар да бар. Біз сондай адамдардың бірі – Одесса облысындағы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы халықаралық ассамблеяның» басшысы, ұзақ жылдар бойы рейдерлерге қарсы күресіп жүрген Анатолий Коломиецпен кездестік.
— Айтыңызшы, ұйымыңыз нақты немен айналысады?
— Біз бірінші кезекте сыбайлас жемқорлықпен, рейдерлік басып алумен және заңсыз схемалармен күресеміз. «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы халықаралық ассамблея» құқықтық сауаты жоқ, өз мүддесін өзі қорғай алмайтын адамдарға көмек көрсетеді. Әсіресе, жемқорлыққа бой алдырған билік, жосықсыз құқық қорғау қызметкерлері немесе судьялар оларға қарсы әрекет еткенде. Біздің ұйым осы жүйемен жергілікті жерде күресу үшін бар күш-жігерін салуда. Сондай-ақ зардап шеккендерге және қауіп төнген адамдарға заңгерлік көмек көрсетеміз.
— Қазір немен айналысып жатырсың?
— Қазіргі таңда ауыл шаруашылығы кәсіпорындарымен құрылтайшылардың мүддесін қорғап жұмыс істеп жатырмыз. Мысалы, адамдарды кәсіпорынға құқықты қалдырып, есептен шығарып тастаған жағдай болды. Қазір билік басында алаяқтар отыр: олар Одесса облыстық кеңесінің депутаттары және Жоғарғы Рададағы халық депутаттарының өкілдері. Олар алаяқтық жолмен кәсіпорынды тартып алып, басқа адамдарға сатып жіберген. Мұндай рейдерлер аймақтағы ауыл шаруашылығы саласын монополиялап, фермерлерге ғана зиянын тигізіп қоймайды – мәселен, қазір олар монополистер ретінде бәсекелестіктен қорықпай, өнім бағасын жасанды түрде көтере алады.
Сонымен қатар, кейде тәртіп сақшылары да көмек сұрап бізге жүгінеді. Басшылық оларға заңсыз бұйрықтар беріп, оларды орындаудан қалай құтылу керектігін білмейтін жағдайлар болады. Өйткені, қарамағындағы қызметкер басшылықтың талабын орындамаса, не жұмыстан қуылады, не шалғай ауылға ауыстырылады. Бұл ретте басшылық қылмыстық істерді заңсыз жабуды, коммерциялық құрылымға немесе қаламаған азаматқа қысым көрсету үшін тінту жүргізіп, «салық» жинауды талап етеді. Тәртіп сақшылары бұл бұйрықтардан жиі зардап шегеді, өйткені ақыр соңында барлық жауапкершілік солардың мойнында болады. Ал кейбіреулері бізге көмек сұрайды. Біз өзіміздің араласуымызбен басшылықтың жоспарды жүзеге асыру әрекетін тоқтатамыз.
— Тәртіп сақшылары сізбен ынтымақтастыққа дайын ба?
– Көбісі онша ынталы емес. Кәсіпорындарға рейд жүргізіп жүрген тәртіп сақшылары өз тағдырларын ала отырып, басқыншылардың бетін ашады. Әрине, олар тергеуді ілгерілетуге мүдделі емес және біздің қызметімізге саботаж жасап жатыр.
Өз кезегінде адал еңбек етіп жүрген тәртіп сақшылары да бар, біздің көмегімізге қызығатындар да бар. Кейде олардың өздері бізге осы немесе басқа істі жабуға мүмкіндік бермеу үшін, белгілі бір сәттерді ақпаратпен қамту үшін және т.б.
— Қарсыластарыңыз оларға қарсы жұмыс істегенде қол қусырып отырмайтыны анық. Бұл адамдар сізге қарсы әрекет еткен ең маңызды жағдайлар туралы айтып беріңіз.
— Біз ірі ауылшаруашылық кооперативтерін басып алуына қарсы шыға бастағаннан кейін олар бізді жан-жақты арандатуға тырысты. Мысалы, біздің бейнемізді «улы» ету үшін бұқаралық ақпарат құралдарына жала жазады. Нәтижесінде олар бізбен ынтымақтастықты тоқтатады деп үміттенеді. Сондай-ақ олар жоқ адамдардың атынан жалған қылмыстар туралы Бас прокуратураға, Ұлттық полицияға және халық қалаулыларына арыз жазады.
Бұдан да сорақы жағдайлар болды: бірнеше апта бұрын ескерту ретінде менің қасыма екі тірі граната лақтырылды. Олар мені өлтіргісі келмеген шығар, бірақ ескертіп, қорқытатын – анық. Олар менің жұмысымды тастағанымды қалайды. Ал бүгінде мен ауылшаруашылық кәсіпорындарымен айналысамын, сондықтан мен өте бай және беделді адамдармен жол қиылдым. Бұл біздің жұмысымыз - біз бұл әлемнің күштілеріне қарсы күресеміз, әлсіздерге көмектесеміз.
— Шешіп үлгерген ауыр істер болды ма?
- Иә әрине. «Тарутынский» полигонына қатысты мәселе туралы сөз болды, біз оны сәтті шештік; ОДСК кәсіпорнының жағдайына көмектесті; Затокадағы бірқатар маңызды мәселелерді шешті. Бізге кәсіп ашуға қиналатын шағын кәсіпкерлер келеді, оларға заңгерлік кеңес қажет. Немесе біз адамдарға тіркеуге көмектесеміз - яғни біз толықтай дерлік заңгерлік көмек көрсетеміз.
— Командаңызда кім бар?
— Заңгерлер, экономистер, адвокаттар, бұрынғы тәртіп сақшылары – қалыптасқан жүйеге күйіп қалғандардан.
— Әңгімеде сіз шын мәнінде 30 жылға жуық өмір сүрген жүйені бірінші рет айтып отырған жоқсыз. Неліктен бұл жүйені бұзуға болмайды - оған мүдделі тараптар жоқ?
- Әрине. Басшылық қызметке тұру үшін ондаған мың доллар жұмсаған шенеунік бұған қалай қызығады? ГАСК, Жер ресурстары басқармасының басшысы болу, құқық қорғау органдарында ауыр қызметке тұру үшін кейде жүздеген мың доллар пара беруге тура келетінін білесіз. Ал бұл адамдар оны кейін халыққа көмектесу үшін бермейді. Жоқ, олар мұны одан да көп табыс табу үшін немесе ақшасымен қызметке келгендердің мүддесін қолдау үшін жасайды.
Лауазымдар сатылу тоқтаған кезде, ықпалды таныстар ешкімге анау-мынау лауазымды иеленуге көмектесе алмайтын кезде, тек кәсіби қасиеттері үшін ғана адамдарды жұмысқа ала бастағанда жүйе ыдырай бастайды. Иә, бүкіл жүйені жою мүмкін емес, бірақ оның терістігін азайтуға болады. Ал егер үкімет мұны қаласа, солай етер еді.
Сұхбат: Роман Сытник
