Украина порттарынан астықты экспорттау мәселесі Біріккен Ұлттар Ұйымының қатысуымен жоғары халықаралық деңгейде шешілді: бүгінде «астық дәлізі» толық іске қосылып, Одессадан алғашқы кеме Түркияға жетіп үлгерді. Бірақ келіссөздердің нюанстары мен келісімнің ашылмаған бөлшектері туралы сұрақтар ашық қалды.
Одесса қалалық «Батькивщина» ұйымының басшысы, техника ғылымдарының докторы, профессор Михайло Поживановпен Украина үшін астық экспорты мәселесі қаншалықты өзекті екені туралы әңгімелестік.
«Елдің оңтүстігіндегі теңіз порттарын бұғаттаудан шығару туралы келісімге қол жеткізілгенге дейін астық біздің батыс шекарамыз арқылы автомобиль көлігімен, сондай-ақ Дунайдағы өзен порты арқылы экспортталатын және экспортталып жатыр. Бұл ретте солтүстік және орталық облыстардан астықты Одесса портына жеткізу қашықтығы мен тасымалдау құны бойынша шамамен оны Украинаның батыс шекарасына жеткізумен тең», - деді Михайло Поживанов.
Оның пікірінше, экспортталатын астықтың иесіне қатысты сұрақтар әлі де бар:
«Біріншіден, біз әзірге қандай бағамен және кімнің астығы кемелер – мемлекеттік немесе жеке, украиндық фермерлер немесе шетелдік компаниялар экспорттайтынын білмейміз. Өйткені, бұл астық мемлекет меншігінде болса, оны қазір елге өткізу сыни маңызы бар болса, ол бір бөлек. Ал егер бұл астық жекеменшік болса, тіпті украиндық компанияларға тиесілі емес, шетелдік астық саудагерлері болса, онда мемлекет олардың мәселесін Ресеймен келіссөздерге бару арқылы неге шешеді? Бізде соғыс жүріп жатыр, ел үшін басты мәселе астықты экспорттау емес, Украинаны азат ету.
Бұл бастама, менің ойымша, бүкіл соғыс тұжырымдамасын өзгертті. Біздің қалалар күн сайын бомбаланады, украиндар қырылды, миллиондаған адамдар шетелге кетті немесе үйлерін тастап кетті, ал билік астық экспорттау үшін жаумен келіссөздер жүргізуде. Билік украиндықтарға өз әрекеттерін – бұл келіссөздер не үшін, бұл кімнің астығы, мемлекет одан қанша табыс табады, бұл қаржының бюджет үшін қаншалықты маңызды екенін ашық түсіндіруі керек деп есептеймін.
Бұдан мемлекет бірнеше миллиард доллар тапса да, біз қанша ұтамыз? Қалаларға күнделікті зымырандық шабуылдар және олардың жойылуы осы немесе одан да жоғары мөлшерде есептеледі. Ал жоғалған адам өмірінің орнын толтыру мүмкін емес...».
Сонымен қатар, саясаткер бұл жағдайдағы шетелдік серіктестердің оғаш ұстанымын атап өтеді:
«Егер бұл Ресейге қатысты қандай да бір айлакер жоспардың бөлігі болса, онда барлық сұрақтар жойылады. Бірақ мен әзірге оны көрмеймін: керісінше, біз Стамбул келіссөздерінен кейін Ресей Федерациясынан кейбір санкциялар алынып тасталғанын байқаймыз.
Бұған қоса, бұл процесті қолдаған БҰҰ өкілдері экспортталған астықтың түпкілікті бенефициарлары мен иелері туралы нақты ештеңе айтқан жоқ. Біріккен Ұлттар Ұйымы әлемдегі азық-түлік тұрақтылығына соншалықты алаңдаса, бұл астықты неге олар Украинадан сатып алмаған? Соның салдарынан біз қазір оны кім сататынын ғана емес, астығымызды кім алатынын да білмейміз. Ал Түркияның келіссөздер процесіне қызығушылығы мен белсенді рөлі жай ғана түсіндіріледі – украиндық астықтың көп бөлігін әрқашан түріктер сатып алған, өйткені оларды өңдеу біздің астығымызға өте тәуелді. Бірақ тағы да біз өзіміздің емес, басқа мемлекеттің мүддесі туралы айтып отырмыз», - деп баса айтқан саясаткер келіссөздер үдерісі мүлдем бұлыңғыр болғанын және жауаптардан гөрі сұрақтар көп қалдырылғанын атап өтті.
Айтпақшы, бүгін Одесса порттарынан 57 мың тонна жүгері тиелген керуен шықты. Бірақ ол аш Африкаға емес, Ирландияға, Ұлыбританияға, Түркияға барды. Осылайша, тек басқа сұрақтар бар.
